Từ khoảng năm 1300-1350, Thời kỳ ấm Trung Cổ nhường chỗ cho Thời kỳ băng hà nhỏ.[54] Khi hậu lạnh hơn đã gây nên những cuộc khủng hoảng trong nông nghiệp, bắt đầu bằng Nạn đói lớn 1315-1317.[55] Nạn đói này chưa ảnh hưởng nặng nề đến dân số bằng những trận dịch bệnh của thế kỷ sau, cụ thể là Cái chết Đen.[56] Con số thống kê cho thấy đã có dao động khoảng từ một phần ba đến 60% dân số bị chết trong đại dịch này.[57] Khoảng năm 1420, những trận dịch bệnh tái đi tái lại và những nạn đói đã làm dân số châu Âu có lẽ chỉ còn bằng một phần ba so với thế kỷ trước.[58] Làm trầm trọng thêm cho những tai ương tự nhiên là những cuộc xung đột vũ trang; cụ thể là trường hợp của nước Pháp trong Chiến tranh Trăm Năm.[59]

Khi dân số châu Âu sụt giảm, đất đai trở nên thừa thãi hơn cho những còn người sống, và do đó tiền thuê nhân công cũng đắt hơn trước.[60] Những biện pháp của các chủ đất để buộc hạ thấp tiền công, ví dụ như Quy chế Người Lao động vào năm 1351 ở Anh, đều bị thất bại. Chúng chỉ đưa tới những sự giận dữ trong tầng lớp nông dân và hậu quả là những cuộc nổi loạn như phong trào Jacquerie vào năm 1358 ở Pháp và cuộc nổi loạn nông dân vào năm 1381 ở Anh.[61] Kết cục của nó là sự chấm dứt của giai cấp nông nô ở Tây Âu.[62] Trái lại, ở Đông Âu, các chủ đất đã lợi dụng được tình hình này để đàn áp nông dân thậm chí còn khắc nghiệt hơn.[63]

Cho tới giữa thế kỷ 14, châu Âu trải qua một quá trình đô thị hóa từ từ.[64] Mặc dù những thành phố đã bị hư hao nhiều bởi Cái chết Đen nhưng vai trò trung tâm của các vùng thành thị trong việc giáo dục, thương mại và đảm bảo cho chính phủ vẫn tiếp tục phát triển.[65] Tới khoảng năm 1500, Venice, Milan, Naples, Paris và Constantinopolis đều có khoảng trên 100.000 dân.[66] 22 thành phố khác có trên 40.000 dân; hầu hết trong số đó là ở Italy và bán đảo Iberia, nhưng một số khác thì ở Pháp, Đế chế La Mã thần thánh, Các nước vùng thấp (nay là Hà Lan, Bỉ, v.v...) và cộng thêm London ở Anh.[66]

Những biến động gây ra bởi Cái chết Đen đã đẩy nhiều nhóm nhỏ trong xã hội vào chỗ nguy hiểm, đặc biệt là người Do Thái. Họ thường bị đổ vấy là những kẻ gây ra các tai ương, và đã có những cuộc thảm sát Do Thái diễn ra trên toàn châu Âu, như vụ giết hại 2000 người Do Thái vào tháng 2 năm 1349 ở Strasbourg.[67] Người Do Thái cũng bị trục xuất khỏi Anh vào năm 1290, Pháp vào năm 1306, Tây Ban Nha vào năm 1492 và Bồ Đào Nha vào năm 1497.[68] Giai đoạn này cũng chứng kiến vị thế của phụ nữ được nâng lên đáng kể. Những thay đổi trong xã hội đã tạo cơ hội cho phụ nữ tham gia vào các hoạt động thương mại, học hành và tôn giáo.[69] Có những người phụ nữ đã để lại dấu ấn không thể phai mờ trong lịch sử như nữ anh hùng Jeanne d'Arc của Pháp và Nữ hoàng Isabella của Tây Ban Nha. Tuy nhiên cũng có nhiều phụ nữ đã bị sát hại và hành hạ trong phong trào săn phù thủy.[69]